Βρισκόμαστε σε γιορτινή περίοδο και αυτή η χρονική στιγμή του χρόνου έχει δύο ερμηνείες: Την χαρά, την προσμονή, την πλησμονή και την αδημονία που έρχονται Χριστούγεννα και από την άλλη μεριά τη θλίψη. Αυτή η μελαγχολία των γιορτών ή η κατάθλιψη των γιορτών, όπως έχει επικρατήσει, που μας πιάνει συνήθως και δεν μπορούμε να την ερμηνεύσουμε εύκολα. Μια τόσο ιδιαίτερη περίοδος με τόσα αντικρουόμενα κι αντιφατικά συναισθήματα. Κι όμως! Αν και θα ήταν αναμενόμενο όλοι μας να έχουμε ευχάριστα και θετικά συναισθήματα, εντούτοις κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει.
Τι αισθανόμαστε τις γιορτές;
Οι διακοπές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς από μόνες τους είναι πάντα λυτρωτικές. Ξεκουραζόμαστε, ηρεμούμε, προσπαθούμε να αποσυμπιεστούμε από την καθημερινότητα και το στρες, και να βρεθούμε οικογενειακά. Όμως, το ψυχολογικό κομμάτι, μέσα μας είναι αυτό που θέλει στην ουσία λύτρωση. Πολλές οικογένειες και άνθρωποι αντιμετωπίζουν με θλίψη και μελαγχολία τις γιορτές. Είτε γιατί έχουν δυσάρεστες αναμνήσεις από παρελθοντικές γιορτές, είτε γιατί βιώνουν οικονομικές και προσωπικές δυσκολίες και επιτείνονται. Ακόμα, γιατί μπορεί να υπήρξε μια απώλεια και αυτή η περίοδος όσο να πει κανείς λειτουργεί ως μια άσχημη υπενθύμιση.
Η μελαγχολία των γιορτών – Η αλήθεια με αριθμούς
Άγχος, στρες, εσωτερική πίεση, μελαγχολία, κατάθλιψη, είναι όλα όσα νιώθουμε. Στην σύγχρονη βιβλιογραφία υπάρχει μάλιστα υπάρχει ο όρος ”holiday blues“.
Σύμφωνα με την ΕΘνική Συμμαχία για την ψυχική ασθένεια, το 66% των ανθρώπων αισθάνεται θλίψη στις γιορτές ενώ το 64% των ανθρώπων που έχουν κάποια ψυχική ασθένεια αισθάνονται μελαγχολία στις γιορτές. Και αυτό το τελευταίο είναι πολύ σημαντικό. Γιατί συνήθως στις γιορτές όλα τα άσχημα συναισθήματα και οι δυσάρεστες μνήμες που έχουμε απωθήσει, έρχονται στο συνειδητό μας και υπερμεγεθύνονται και επιτείνονται.
Γιατί, όμως, πέφτουμε ψυχολογικά τις γιορτές – Ποιοι αισθάνονται άσχημα;
Δυσάρεστα, θλίψη, κατάθλιψη, μελαγχολία και το ψυχολογικό ”πέσιμο” όπως λέμε, την περίοδο των γιορτών, μπορούν να το νιώσουν και βιώσουν ακόμα και όσοι αδημονούν για να έρθουν. Αυτοί που τις περιμένουν πώς και πώς. Γιατί αφενός καλλιεργούν μια εικόνα για αυτές στο μυαλό τους και περιμένουν να επαληθευτούν συν ότι επηρεάζονται από τα όσα βλέπουν γύρω τους. Ευτυχισμένους ανθρώπους, χαμόγελα, όλα στολισμένα, υποχρέωση να χαρούν, να κάνουν όλα όσα κάνει ο διπλανός τους. Όμως, οι οικογένειες και τις γιορτές μπορεί να μαλώσουν, να έρθουν σε σύγκρουση, να μην είναι αγαπημένες. Δεν είναι όπως στις ταινίες. Οπότε, το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να δούμε τις μας φταίει.
Αιτίες μελαγχολίας στις γιορτές
Υπερβολικές προσδοκίες
Στις γιορτές σχηματίζουμε συνήθως υπερβολική και λανθασμένη εικόνα για το πώς θα τις περάσουμε. Φανταζόμαστε κάτι εξεζητημένο, ότι κάτι πρέπει γκράντε να οργανώσουμε, ότι πρέπει να είμαστε υπ’ατμόν και τελικά καταλήγουμε αγχωμένοι.
Άγχος – στρες
Η επιθυμία πολλών ανθρώπων να περάσουν όμορφα τις γιορτές αυξάνει το άγχος τους. Παράλληλα, τα οικονομικά προβλήματα, η αδυναμία να έχουν τις γιορτές όπως τις έχουν ονειρευτεί, το να μην μπορούν να πάρουν δώρα στα αγαπημένα τους πρόσωπα ή οι πολλές τους υποχρεώσεις, επαγγελματικές και μη, αυξάνει το στρες.
Πίεση από οικογενειακό και κοινωνικό περίγυρο
Τα οικογενειακά τραπέζια που ασκούν πίεση και επιβάλλουν διάφορα, η αδιακρισία συγγενών, οι κακές σχέσεις μεταξύ των μελών, η αναγκαστική μάζωξη, ότι είναι υποχρεωτικό να βγούμε και να γλεντήσουμε ενώ δε θέλουμε. Όλα αυτά δημιουργούν ασφυκτικό πλαίσιο.
Πολύ φαγητό και αλκοόλ
Το άγχος και το στρες κάποιες φορές είναι πιθανό να μας οδηγήσουν σε βουλιμικά επεισόδια και σε κατανάλωση ποσότητας αλκοόλ. Παράλληλα, είναι μια πιθανότητα να οδηγούμαστε εκεί και λόγω πρότερου άγχους και στρες με την ελπίδα να τα καταπολεμήσουμε.
Έλλειψη ποιοτικού ύπνου
Ποιοτικός ύπνος είναι αυτός που συμβαίνει κατά τη διάρκεια της νύχτας και μας ξεκουράζει. Λογίζεται περίπου 7-8 ώρες και δεν είναι διακοπτώμενος. Το κακό είναι ότι μπορεί ενώ θέλουμε να κοιμηθούμε, να μην μπορούμε. Είναι συχνό λάθος να σκεφτόμαστε διάφορα πριν τον ύπνο, οι διαδικασίες ετοιμασίας των γιορτών να μας πιέζουν και να χάνουμε τελικά ύπνο.
Υποχρεωτική χαρά και κοινωνικές εκδηλώσεις
Αυτό με τις γιορτές που πρέπει όλοι να είμαστε εκ προοιμίου χαρούμενοι, επειδή ακριβώς είναι γιορτές. Πρέπει να γιορτάσουμε, να χαιρόμαστε, να συναναστρεφόμαστε με το ζόρι ανθρώπους που δεν θέλουμε να είναι στη ζωή μας. Απλά από κοινωνική ή οικογενειακή υποχρέωση.
Μοναξιά
Μοναξιά και αποξένωση μπορεί να νιώσουμε κι εκτός περιόδου γιορτών. Ακόμα κι αν είμαστε ανάμεσα σε πολύ κόσμο. Αν όμως εντός της γιορτινής περιόδου, αν είμαστε μακριά από τα αγαπημένα μας πρόσωπα, αν είμαστε μόνοι, αν μας λείπει κάποιος, το αίσθημα αυτό βαθαίνει.
Τι νιώθεις τι γιορτές; – Πώς να βρεις λύσεις
Συναίσθημα: Μοναξιά
Αρχικά, αναγνώρισε και παραδέξου το συναίσθημα που νιώθεις και βιώνεις. Νιώθεις μόνος/η; Είσαι χαρούμενος/η, ή λυπημένος/η; Παραδέξου το. Μην το αγνοήσεις ή μην πιέσεις τον εαυτό σου να το διώξει, να το αγνοήσει ή να το καταπολεμήσει. Δεν είναι ασθένεια, αλλά κάτι που νιώθεις για κάποιο λόγο. Άρα, μένει να βρεις και την αιτία, τον λόγο προέλευσής του. Κοινώς, γιατί νιώθεις αυτά που νιώθεις. Αν νιώθεις μοναξιά ή αποξένωση, ανεξαρτήτως από τον αριθμό των ανθρώπων που περιβάλλεσαι και αν αυτοί είναι φίλοι ή συγγενείς, μη νιώθεις ενοχές. Σκέψου ψύχραιμα γιατί νιώθεις έτσι. Τι είναι αυτό που σου δημιουργεί το συναίσθημα αυτό. Μήπως δε σου δίνουν την αξία που θέλεις, ή δε σε καταλαβαίνουν; Μήπως υπάρχει κάποια απόσταση γεωγραφική με κάποιο αγαπημένο πρόσωπο; Ή συναισθηματική; Αν βίωσες, δε, κάποια απώλεια είναι λογικό να νιώθεις ανάλογα.
Λύση:
Μαγικές συνταγές δεν υπάρχουν, αλλά μία ιδέα είναι να κάνεις αυτό: Κοίταξε βαθιά μέσα και σκέψου τι είναι αυτό που σε ενοχλεί. Προσπάθησε να κάνεις το πρώτο βήμα, να πας εσύ στους ανθρώπους που σε δυσκολεύουν, αν όμως το θέλεις. Μίλησέ τους, μίλησε και στον εαυτό σου με συμπόνοια, όπως θα μιλούσες με έναν φίλο σου, αν εκείνος αντιμετώπιζε ανάλογο πρόβλημα. Συζήτησέ το με κάποιον φίλο σου που εμπιστεύεσαι, άκουσέ τον. Μίλησε με κάποιον που μπορεί να μην είναι φίλος σου, αλλά τον σέβεσαι. Το ζητούμενο είναι κάποιος με νηφαλιότητα και ουδετερότητα, ψύχραιμα να σου πει κάποια πράγματα. Πιθανόν, να έχει βιώσει τα ανάλογα κι εκείνος.
Συναίσθημα: Άγχος-Στρες-Πίεση
Όλα την περίοδο των γιορτών πρέπει να είναι τέλεια! Ένα μεγάλο τραπέζι με την γαλοπούλα στο κέντρο. Χαρούμενοι όλοι και να γελάνε. Να δείχνουν ευτυχισμένοι, να συζητάνε. Πριν από το γιορτινό τραπέζι, εσύ να έχεις φροντίσει για τα πάντα. Να έχεις τρέξει, να έχεις ψωνίσει, να έχεις οργανώσει το τραπέζι. Παράλληλα, να νιώθεις υποχρεωμένος/η να περιποιηθείς τους πάντες, ακόμα κι αν δεν θέλεις. Έπειτα, ακολουθούν τα πικρόχολα και πιεστικά σχόλια συγγενών, σχετικά με την μέχρι τώρα ζωή σου, την προσωπική σου κατάσταση, το μέλλον σου. Σχόλια για την μαγειρική σου, για την οικογένειά σου. Στην αντίπερα όχθη η ψεύτικη τελειότητα και ευτυχία των social. Που όλα δείχνουν άψογα, βγαλμένα από παραμύθι και φωτογραφία καρτ ποστάλ. Αλήθεια, τα χρειάζεσαι όλα αυτά; Να σε πιέζουν, να σε ρίχνουν ψυχολογικά, να σε δυσαρεστούν. Και στην πραγματική τους διάσταση να μην είναι αλήθεια.
Λύση:
Επομένως, μένουν δύο πράγματα για να κάνεις: Αρχικά, ασχολήσου με κάτι που σε ευχαριστεί, δημιούργησε μια ρουτίνα. Βάλε μουσική, κάνε ένα χόμπι που σου αρέσει, πρόσφερε ό,τι και όπως μπορείς. Αν θέλεις, πάρε αποστάσεις. Και το σημαντικότερο: Βάλε όρια. Κάνε τα ξεκάθαρα και απλά. Δεν ρίχνεις τείχος, αλλά προφυλάσσεις τον εαυτό σου.
Συναίσθημα: Θυμός
Μπορεί να νιώθεις ακόμα και θυμό. Θυμό για τους συγγενείς που δεν θέλεις να έχεις ανάμεσα στα πόδια σου τέτοιες μέρες, θυμό γιατί ο σύντροφός σου δε σε καταλαβαίνει, θυμό γιατί βίωσες απώλειες προσώπων που ήταν άδικες. Να θυμάσαι ότι η καταπίεση του τόσο έντονου συναισθήματος, όπως ο θυμός, είναι επιβλαβής για την ψυχική σου υγεία. Προσπάθησε να επικοινωνήσεις στα πρόσωπα που σου έχουν προκαλέσει ένταση, κι εξήγησέ τους ό,τι σε πείραξε και σε στενοχώρησε. Αν υπάρχει θυμός προς τον/την σύντροφό σου ανοίξτε την επικοινωνία με ανοιχτότητα. Σκοπός είναι να επικοινωνήσεις την εσωτερική ή την εξωτερική ένταση και μετά να βρείτε από κοινού λύσεις.
Πώς να διώξω τη μελαγχολία των γιορτών;
Βάλε ενέργεια μέσα στην ημέρα + Άσκηση
Ακόμα και αν δεν υπάρχει λόγος να πέφτεις ψυχολογικά στις γιορτές, αν αυτό συμβεί, έχεις την ευθύνη του εαυτού σου και μην τον παρατάς. Βάλε την άσκηση μέσα στην ημέρα. Περπάτημα, τρέξιμο, γυμναστήριο. Άκουσε μουσική, διάλεξε ένα χόμπι που να σε ευχαριστεί κι αφιέρωσε ώρα. Πήγαινε μια βόλτα στη φύση, κάνε απλά μια βόλτα για κάποια ώρα. Θα δεις ότι και ευεξία θα έχεις και ενέργεια για την υπόλοιπη μέρα.
Γίνε εθελοντής!
Ξέρω ότι μπορεί να ακουστεί κάπως περίεργο, αλλά πίστεψέ το. Είναι ευεργετικό. Είσαι μέρος μιας ομάδες, συμμετέχεις για καλό σκοπό κάπου, θα δώσεις χαρά σε κόσμο που την χρειάζεται πολύ. Αυτό που θα κάνεις αποκτά σκοπό κι αξία, είναι μεγάλο και σημαντικό, ενισχύεις τον κοινωνικό σου περίγυρο με γνωριμίες, κοινώς κοινωνικοποιείσαι και παράλληλα ίσως να αποτελέσεις και πηγή έμπνευσης. Κι αν προκύψει και κάποια φιλία μέσω αυτής της δράσης, τι πιο ευχάριστο!
Μην έχεις υπερβολικές προσδοκίες + Βάλε όρια
Μην διατηρήσεις τη νοοτροπία ότι πρέπει να είσαι χαρούμενος και συνεχώς ευτυχισμένος. Ότι πρέπει να οργανώσεις ένα μεγάλο τραπέζι, να δημιουργήσεις σκηνικό χολιγουντιανής ταινίας και να καλέσεις όλο το σόι, αν δε θέλεις. Οργάνωσε, αν θέλεις, τις γιορτές όπως θέλεις εσύ και θέσε όρια. Αν περιμένεις να έρθουν αλλιώς τα πράγματα κι αυτά δεν εξελιχθούν όπως θέλεις, δεν πειράζει. Μην ακολουθείς τα επιβεβλημένα ”πρέπει” αλλά τα ”θέλω”. Είναι φυσιολογικό και καλά να μην αισθάνεσαι και διάθεση να μην έχεις. Αλλά μην παρατάς εσένα για τρίτους. Κι όταν μιλάμε για όρια, αυτά μπορούν να τεθούν με ευγενικό τρόπο αρχικά στην επικοινωνία και τον χρόνο που θα διαθέσουμε για ορισμένους ανθρώπους μέχρι να τους θέσουμε και σε δεύτερη μοίρα βάζοντας εμάς μπροστά.
Βγάλε ένα πρόγραμμα ή και όχι
Για να μην χαθείς στην οργάνωση, στην ημέρα, στις γιορτές και σε καταπιούν, βάλε ένα πρόγραμμα που να σε βολεύει. Για παράδειγμα, μην κλειστείς στην κουζίνα και αναλωθείς στο συνεχές μαγείρεμα. Οργάνωσε την ημέρα σου, άφησε πολύ ελεύθερο χρόνο για εσένα. Κάνε πράγματα που σε ευχαριστούν κατά προτεραιότητα. Από την άλλη μεριά, μπορείς και να μην έχεις κάποιο πρόγραμμα, αν αυτό είναι πολύ αγχωτικό και περιοριστικό για εσένα.
Μίλησε με κάποιον δικό σου άνθρωπο
Ό,τι κι αν σε στενοχωρεί, μην το κρατάς μέσα σου. Είναι πάντα καλό και λυτρωτικό να το μοιραστείς με κάποιον. Αν αυτός ο κάποιος είναι ένας άνθρωπος που εμπιστεύεσαι, όπως ένας δικός σου άνθρωπος, ένας καλός φίλος, ακόμα καλύτερα. Μπορεί να σε νιώσει, να καταλάβει τη θέση σου και να σου δώσει ψύχραιμα και κατάλληλα λόγια που έχεις ανάγκη εκείνη τη στιγμή. Μην μένεις μόνος και μην πιστέψεις ότι μόνος μπορείς να καταλήξεις σε λύση. Μοιράσου τα συναισθήματά σου, θα λάβεις συμπόνοια, υποστήριξη, θα ακούσεις τον εαυτό σου. Και το πιο βασικό: Η όποια πληγή σου μπορεί να επουλωθεί. Ποτέ δεν ξέρεις τη δύναμη των ανθρώπων και για αυτό, ακόμα και αν προεξοφλείς την αντίδρασή τους, μίλησέ τους. Μπορεί να εκπλαγείς και όντως να βρεις ανακούφιση από τα όσα νιώθεις.
Τελικά, κάνοντας όλα αυτά, θα φύγει η μελαγχολία των γιορτών;
Με μια κουβέντα, όχι! Τουλάχιστον, όχι απαραίτητα. Γιατί η ψυχική υγεία μας δεν δέχεται συνταγές ούτε πανάκεια, αλλά δράση. Και η μελαγχολία των γιορτών δεν είναι ασθένεια. Σκοπός είναι να δείξουμε εμείς αποφασιστικότητα και να μην αφήσουμε να μας καταβάλει τίποτα. Αλλά σαφώς είναι βήματα απαραίτητα και προς τη σωστή κατεύθυνση για εσένα που πιέζεσαι και δεν έχεις έναν οδικό χάρτη. Το κυριότερο είναι να βρεις εσύ τρόπο να βγεις από το αδιέξοδο στο οποίο νιώθεις ότι βρίσκεσαι. Να αποφασίσεις ότι δεν θα κερδίσεις τίποτα να κρύβεις το πρόβλημα και να κουλουριάζεσαι με μια κουβέρτα στον καναπέ.
Πάλεψέ το και κάνε κάποια από τα παραπάνω που θεωρείς ότι μπορείς να αντεπεξέλθεις. Και φυσικά, όπως πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις, μη διστάσεις, αν δεν μπορείς να βρεις βοήθεια μέσα από εσένα και τους φίλους σου, να ζητήσεις τη βοήθεια ενός ειδικού. Εκείνος έχει τον τρόπο, την καθοδήγηση, την εμπειρία και τη βαθιά ενσυναίσθηση να σε ανακουφίσει και να σε κάνει να ανακαλύψεις τους τρόπους λύτρωσή σου.